Nấc thang nguy hiểm

Sự việc này diễn ra trong bối cảnh quân đội Syria tuyên bố ngừng bắn, Liên hợp quốc lập kế hoạch đàm phán hòa bình giữa các bên về vấn đề Syria vào tháng 7 tới tại Geneva và Mátxcơva. Cả Mỹ và Syria đều đưa ra những lý do khác nhau cho hành động của mình. Bộ chỉ huy trung tâm Mỹ cho biết, máy bay Syria bị bắn hạ trong một hành động phòng vệ tập thể của lực lượng liên minh chống khủng bố vì đã nhằm vào lực lượng do Mỹ hậu thuẫn gần thành phố Raqqa.

Trong khi đó, theo Damascus, chiếc máy bay này đang thực hiện nhiệm vụ chống tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS). Hiện không rõ tuyên bố của bên nào đúng, chỉ biết rằng đây là lần đầu tiên Mỹ đã bắn một máy bay Syria kể từ khi nội chiến ở nước này xảy ra năm 2011, đồng thời cũng là lần đầu tiên Mỹ bắn hạ một chiến đấu cơ có người lái trong hơn một thập kỷ qua.

Với lập trường ủng hộ chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad, Nga đã có những phản ứng mạnh mẽ trước sự việc này. Điện Kremlin chỉ trích vụ tấn công đã vi phạm luật pháp quốc tế, chủ quyền quốc gia và là hành động “xâm lược quân sự” chống Syria. Mátxcơva cũng lên án Mỹ không vận hành kênh liên lạc với Nga trước khi bắn máy bay Syria. Để trả đũa, Nga thông báo đang tạm ngừng đường dây liên lạc ngăn chặn xung đột với quân đội Mỹ. Mátxcơva cũng đe dọa sẽ coi mọi máy bay của liên minh bay ở phía Tây sông Euphrates là mục tiêu.

Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng tuyên bố trên khó tạo ra thay đổi trên thực tế. Thật ra, các hệ thống phòng không tiên tiến của Nga ở Syria - bao gồm S-400 và S-300V4 - đã theo dõi máy bay của Mỹ và đồng minh bay qua Syria trong nhiều tháng liền. Trong khi đó, các nhà phân tích nhận định, một loạt động thái trên chiến trường Syria vừa qua đã phản ánh những toan tính của các bên tại quốc gia này. Việc Mỹ lần đầu tiên bắn rơi một máy bay chiến đấu của Chính phủ Syria cho thấy chính quyền Tổng thống Donald Trump không ngại đối đầu trực diện với người đồng nhiệm Syria Bashar al-Assad và các đồng minh.

Từ đó, lực lượng quân sự do Mỹ dẫn đầu có thể tiến hành một chiến dịch không kích hủy diệt nhằm ngăn chặn quân đội Syria tấn công, đồng thời đẩy Nga vào tình huống khó khăn trong việc có quyết định bắn máy bay của liên quân hay không. Đây là một lựa chọn liều lĩnh nhằm đưa Nga vào tình huống đối đầu với phương Tây ở một cấp độ cao hơn. Những động thái này được dự báo sẽ thổi bùng căng thẳng trong cuộc chiến giữa lực lượng của Tổng thống B.Al-Assad do Nga hậu thuẫn và lực lượng do Mỹ đứng sau tại chiến trường Syria thời gian tới.

Sự gia tăng căng thẳng trên còn là kết quả của việc có quá nhiều lực lượng đối lập tập trung tại một vùng không được kiểm soát của Syria. Quân đội Syria và lực lượng do Iran ủng hộ đã mở rộng phạm vi hoạt động tới sát vùng đất do các lực lượng có Mỹ đỡ lưng đang kiểm soát. Trong số này có cả những nhóm mà Lầu Năm Góc hy vọng sẽ đánh đuổi IS vào thung lũng sông Euphrates khi họ giành được lãnh địa Raqqa của đội quân cờ đen. Các cuộc va chạm giữa nhiều lực lượng khác nhau đã tạo ra tình trạng giao tranh chồng chéo.

Do đó, ngay cả trước sự kiện Mỹ bắn máy bay Syria vừa qua, dư luận đã bày tỏ lo ngại về tình hình sắp tới ở quốc gia Trung Đông. Một số chuyên gia cho rằng khi Mỹ vẫn thiếu một chiến lược thực sự đối với cuộc chiến ủy nhiệm này thì leo thang xung đột đa quốc gia ở Syria có thể trở nên phức tạp hơn nữa, ảnh hưởng tới các nỗ lực giải phóng và thống nhất đất nước đang bị chiến sự tàn phá nặng nề.