Yếu tố nào khiến lãi suất cho vay khó giảm?

Theo báo cáo tình hình kinh tế tháng 8 và 8 tháng đầu năm, Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia (UBGSTCQG) cho biết, hệ thống tài chính trong 8 tháng đầu năm nhìn chung đã đảm bảo tốt khả năng cung ứng vốn cho nền kinh tế do thanh khoản của khu vực ngân hàng khá dồi dào. Tính đến 31/7/2016, tổng nguồn vốn cung ứng cho nền kinh tế đạt 7 triệu 489 nghìn tỷ đồng, tăng 12,5% so với cuối năm 2015. Trong đó, vốn cung ứng của khu vực ngân hàng chiếm 74,9%, tăng 9,1% so với đầu năm, còn lại thị trường vốn (gồm cổ phiếu và trái phiếu) đóng góp xấp xỉ 25,1% tổng cung ứng vốn, tăng 24,3% so với đầu năm.

Tính đến cuối tháng 8/2016, tổng phương tiện thanh toán tăng 10,5% so với đầu năm 2015. Vốn huy động từ hệ thống các tổ chức tín dụng tăng khoảng 11% so với đầu năm, nhưng tín dụng chỉ tăng ở mức tương đương so với cùng kỳ năm trước (9,2%) và chưa có dấu hiệu bứt phá bước trong quý III/2016; trong đó, tín dụng các khu vực ưu tiên tăng trưởng thấp hơn mức chung của toàn hệ thống cho thấy khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế chưa cao.

Thanh khoản trên thị trường liên ngân hàng trong tháng 8 tiếp tục dồi dào. Điều đó được thể hiện rõ ở việc mặt bằng lãi suất liên ngân hàng giảm khoảng 0,3-0,5 điểm % ở tất cả các kỳ hạn so với tháng trước và duy trì ở mức thấp, trong khi khối lượng giao dịch bình quân giảm 24% so với tháng trước; Ngân hàng Nhà nước (NHNN) tiếp tục mua USD trên thị trường và đồng thời mở rộng phát hành tín phiếu kỳ hạn ngắn (14 ngày). Trong tháng 8, các tổ chức tín dụng đã hấp thụ hết lượng tín phiếu kỳ ngắn hạn do NHNN phát hành với mức lãi suất rất thấp trong khoảng từ 0,7% đến 1,2%/năm, thấp hơn lãi suất liên ngân hàng kỳ hạn 2 tuần (1,28%/năm) càng cho thấy thanh khoản ngân hàng khá dư thừa. Theo thống kê tính đến 22/8/2016, NHNN đã hút ròng hơn 128.000 tỷ đồng qua thị trường mở.

Đáng chú ý, trong tuần cuối tháng 8 đầu tháng 9, lãi suất liên ngân hàng tiếp tục đà giảm. Từ mốc quanh 5%/năm ở cả ba kỳ hạn hồi đầu năm 2016, đến thời điểm đầu tháng 9 mặt bằng lãi suất liên ngân hàng liên tục đi theo chiều hướng giảm về mức thấp nhất trong lịch sử (dưới 0,8% ở cả ba loại kỳ hạn).

Cụ thể, trong tuần từ 28/8 đến 2/9 lãi suất trung bình kỳ hạn qua đêm và một tuần giảm nhẹ 0,02-0,06% lần lượt xuống mức 0,57% và 0,61%/năm. Lãi suất kỳ hạn hai tuần giảm mạnh hơn (giảm 0,13%) về mức 0,79%/năm.

Công ty Chứng khoán Bảo Việt cho rằng, diễn biến lãi suất liên ngân hàng liên tiếp giảm xuống mức thấp nhất trong lịch sử trong tuần vừa qua cho thấy trạng thái dư thừa thanh khoản hệ thống các tổ chức tín dụng không chỉ tiếp tục được duy trì mà còn đang tăng lên.

Liên quan đến việc phấn đấu giảm lãi suất cho vay những tháng cuối năm, UBGSTCQG cho rằng, có một số yếu tố thuận lợi cho hạ lãi suất. Đó là: Thanh khoản liên ngân hàng dồi dào; tỷ lệ tín dụng/huy động là 84,6%, giảm so với mức 85,7% cuối năm 2015; áp lực tăng lãi suất do yếu tố tỷ giá được giảm thiểu do thị trường ngoại hối ổn định; lãi suất trái phiếu Chính phủ tiếp tục giảm ở các kỳ hạn, cùng với việc trái phiếu chính phủ đã đạt hơn 89% kế hoạch năm sẽ giảm áp lực lên lãi suất ngân hàng.

Tuy nhiên, cơ quan này nhận định, việc giảm lãi suất cho vay còn gặp một số thách thức do tiến trình xử lý nợ xấu diễn ra còn chậm. Nợ xấu tính đến tháng 6/2016 toàn hệ thống là 2,78%, tăng 0,23 điểm % so với cuối năm 2015. Số nợ xấu được xử lý trong 6 tháng đầu năm là 59,7 nghìn tỷ đồng (giảm 14,55% so cùng kỳ năm trước), chủ yếu là nhờ khách hàng trả nợ gần 31 nghìn tỷ đồng, số nợ xấu bán cho VAMC đạt 8,88 nghìn tỷ đồng.

Có thể nói, việc xử lý nợ xấu còn chậm bởi còn vướng mắc về cơ chế, trong đó việc thu giữ, xử lý tài sản đảm bảo và mua bán nợ theo giá thị trường gặp nhiều khó khăn do tài sản đảm bảo được mua với giá này nhưng sau một thời gian sẽ có giá khác, vì vậy sớm hoàn thiện khung pháp lý để xử lý nhanh nợ là cần thiết.

Ngoài ra, theo một số chuyên gia tài chính-ngân hàng, nợ xấu có dấu hiệu gia tăng cũng là rào cản cho việc giảm lãi suất cho vay bởi nợ xấu gia tăng đồng nghĩa với việc ngân hàng tăng trích lập dự phòng rủi ro, theo đó, chi phí tăng lên. Trong khi đó, chênh lệch giữa lãi suất huy động và cho vay đang ở mức hẹp khiến lợi nhuận ngân hàng không cao.