Xứ Catalonia đòi ly khai khỏi Tây Ban Nha: Cả Châu Âu lo ngại

Người đứng đầu chính quyền Catalonia Artur Mas đã chính thức kêu gọi tổ chức các cuộc bầu cử sớm vào ngày 27-9. Đây là sự kiện mà ông Artur Mas mong muốn tận dụng như một cuộc trưng cầu ý dân về việc tách khỏi Tây Ban Nha.

Theo kế hoạch, đảng Hội tụ và Liên minh (CiU) trung hữu cầm quyền của ông Artur Mas và đảng Cánh tả Cộng hòa xứ Catalonia (ERC) bắt tay nhau để đề cử các ứng cử viên và khẳng định họ sẽ đơn phương rời khỏi Tây Ban Nha nếu giành được đa số phiếu ủng hộ. Những câu chuyện liên quan đến tinh thần dân tộc của vùng Catalonia không mới. Với vị trí giáp biên giới Pháp, Catalonia từ lâu luôn được coi là phần khác biệt so với phần còn lại của đất nước Tây Ban Nha, bởi họ có văn hóa và ngôn ngữ riêng.

Ngoài ra, vùng đất 7,5 triệu dân này luôn là trung tâm của sự thịnh vượng ở xứ sở Bò tót khi tạo ra 20% tổng sản phẩm quốc nội (GDP), 25% kim ngạch xuất khẩu... Theo các nhà phân tích, phong trào đòi độc lập bùng phát mạnh là do người dân vùng Catalonia cảm thấy bất công khi nhận ngân sách không tương xứng với tiền thuế đóng góp. Vùng này phải chia sẻ gánh nợ với các khu vực hoạt động yếu kém của Tây Ban Nha trong khi lại đóng góp nhiều nhất cho ngân sách trung ương. Đây cũng là nguyên nhân khiến Catalonia không chấp nhận chính sách khắc khổ do Liên minh Châu Âu (EU) và Khu vực đồng tiền chung Châu Âu (Eurozone) áp đặt.

Cuối năm ngoái, vùng Catalonia từng lên kế hoạch tổ chức một cuộc thăm dò ý dân chính thức về nguyện vọng độc lập của người dân xứ này. Tuy nhiên, do vấp phải sự phản đối quyết liệt từ Chính phủ Tây Ban Nha và đặc biệt là phán quyết của Tòa án Hiến pháp nước này, người đứng đầu vùng Catalonia đã buộc phải chuyển cuộc trưng cầu ý dân thành một cuộc thăm dò không mang tính bắt buộc. Theo kết quả sơ bộ, hơn 80% trong số gần 2 triệu người tham gia đã nói "có". Đây chính là cơ sở để ông Artur Mas tiếp tục theo đuổi tham vọng ly khai.

Trước lập trường cứng rắn của lãnh đạo vùng Catalonia, thời gian gần đây, chính quyền Tây Ban Nha đã phát đi nhiều tín hiệu "xuống thang". Mới đây, Ngoại trưởng nước này Jose Manuel Garcia-Margallo tuyên bố sẵn sàng mở các cuộc đàm phán về sửa đổi Hiến pháp, trao thêm quyền về tài chính cho vùng Catalonia. Ngoại trưởng Tây Ban Nha cũng thừa nhận hệ thống phân bổ ngân sách hiện hành chưa "công bằng" đối với những vùng như Catalonia.

Cải cách hiến pháp chính là nhằm điều chỉnh những bất cập, trao lại cho địa phương quyền sử dụng một số loại tiền thuế đánh vào các mặt hàng rượu, thuốc lá, trong khi thuế doanh nghiệp và thuế giá trị gia tăng vẫn nộp lại cho chính quyền trung ương. Thực tế, việc Catalonia ly khai sẽ là thảm họa cho Tây Ban Nha vì nền kinh tế của vùng đất này sánh ngang mức trung bình của khu vực Eurozone. Trong khi đó, phần còn lại của Tây Ban Nha chỉ được xếp vào nhóm nghèo nhất như Hy Lạp và Bồ Đào Nha.

Trước Catalonia, hơn 4 triệu cử tri Scotland cũng từng bỏ phiếu trong cuộc trưng cầu dân ý đòi độc lập. Mặc dù kết quả 55,42% cử tri nước này ủng hộ việc ở lại Liên hiệp Vương quốc Anh có thể khiến Thủ tướng David Cameron thở phào nhẹ nhõm, nhưng rõ ràng mầm mống ly khai ở các nước Châu Âu vẫn đang hiện hữu, từ đảo Corsica ở Pháp, các khu vực công nghiệp phát triển phía Bắc Italia đến vùng Flander và Wallonia ở Bỉ, đảo Faeroe ở Đan Mạch…

Chỉ cần một vùng đất nào đó ly khai thành công, lập tức có thể tạo thành hiệu ứng tự xưng độc lập, xé rào ra khỏi khối EU để tìm lợi ích riêng. Đáng lo ngại hơn, nếu xu hướng ly khai thắng thế, sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh và sự thịnh vượng chung của EU. Vì vậy, số phận xứ Catalonia không chỉ là bài toán khó cho xứ sở Bò tót mà còn là mối quan ngại của cả Châu Âu trong bối cảnh Lục địa già phải cùng lúc đối mặt với rất nhiều vấn đề.