Cứu giếng Thiên Quang - Việc không thể chậm trễ!

Xuống cấp nghiêm trọng

Có vị trí quan trọng trong Di tích quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám với những hạng mục quan trọng như Khuê Văn Các, cửa Đại Thành và hệ thống văn bia tiến sĩ bao quanh, giếng Thiên Quang được ví như tấm gương thu nhận tinh túy vũ trụ, soi sáng tri thức, nâng cao phẩm chất, tô đẹp giá trị nhân văn.

Cùng với các công trình khác như hồ Minh Đường, Khuê Văn Các, đền Khải Thánh…, giếng Thiên Quang là biểu tượng cho tri thức và lòng tự tôn dân tộc, nơi phản ánh khát vọng học tập, truyền thống tôn sư trọng đạo của người Việt. Trải qua gần 950 năm với không ít va đập thời cuộc, giếng Thiên Quang không tránh khỏi sự xuống cấp, không chỉ đe dọa tính bền vững của công trình mà còn ảnh hưởng tới kết cấu, mỹ quan của nhiều công trình kiến trúc liên quan trong tổng thể di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám.

Ông Lê Xuân Kiêu, Giám đốc Trung tâm Hoạt động văn hóa khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám cho hay: Phần móng của công trình giếng Thiên Quang hiện đã bị sụt lún, trôi trượt nghiêm trọng, làm giảm khả năng chịu lực cũng như sự ổn định của tường giếng. Một số đoạn móng kè không còn bảo đảm tính bền vững. Nếu chịu thêm những tác động bất lợi hoặc không được xử lý chống đỡ kịp thời, công trình có thể bị phá hủy hoàn toàn.

Cứu di tích - Việc không thể chậm trễ

Ngay sau khi phát hiện sự cố tại di tích giếng Thiên Quang, Trung tâm Hoạt động văn hóa khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám đã cho che bạt, làm hàng rào quanh công trình, đồng thời tổ chức phân luồng, đặt biển cảnh báo khách tham quan không lại gần khu vực đang xảy ra sự cố. Những phần việc này được thực hiện nhằm bảo đảm an toàn cho du khách cũng như hạn chế những tác động có thể gây ảnh hưởng xấu tới sự tồn tại của di tích.

Ngoài giải pháp nói trên, Trung tâm cũng phối hợp với Trung tâm Tư vấn và Kiểm định xây dựng, Viện Khoa học công nghệ và Kinh tế xây dựng Hà Nội, tiến hành khảo sát, kiểm định chất lượng hiện trạng công trình; tham mưu với Sở Văn hóa - Thể thao Hà Nội tổ chức tham vấn ý kiến chuyên gia, các nhà khoa học về lĩnh vực di sản văn hóa; hoàn thiện báo cáo phương án tu bổ cấp thiết khu vực giếng Thiên Quang trình các cấp có thẩm quyền để tạo cơ sở triển khai trên thực địa (dự kiến tiến hành vào trung tuần tháng 7 này).

Theo phương án tu bổ cấp thiết khu vực giếng Thiên Quang, để công trình bền vững lâu dài, di tích cần được tiến hành cải tạo tổng thể trên nguyên tắc bảo tồn, phát huy giá trị di sản bền vững. Cụ thể là giữ nguyên các bộ phận công trình chưa bị hư hỏng, gia cố toàn bộ móng, kè bờ bằng các phương pháp: Xây chèn đá hộc vào đế móng; bơm bê tông vào các chỗ rỗng, hở; chắn đất, chống sạt lở chân móng…

Đối với các đoạn không thể khắc phục thì có thể phá dỡ, xây lại, bảo đảm tính thống nhất về chất liệu, kết cấu... Quá trình thi công cần có biện pháp chống đỡ nhằm bảo đảm an toàn cho con người và công trình cũng như cần thường xuyên theo dõi, quan trắc, phát hiện các dấu hiệu nguy hiểm để có biện pháp xử lý.

Lo lắng trước thực trạng di tích, Phó Chủ tịch Hội Di sản văn hóa Việt Nam, PGS.TS Đặng Văn Bài cho rằng: Các cơ quan, ban, ngành liên quan cần nhanh chóng triển khai công tác tu bổ, cải tạo bởi tính cấp thiết của sự việc. Nếu kéo dài thời gian thực hiện thì thành giếng, móng giếng có thể đổ sập bất cứ lúc nào, và như thế không chỉ mất di tích mà các hạng mục kiến trúc xung quanh cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng, trong đó có Khuê Văn Các, di sản tư liệu thế giới Văn bia tiến sĩ.

Cùng quan điểm nói trên, Phó Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, PGS.TS Phạm Mai Hùng nhấn mạnh: Khi đã xem xét, lựa chọn được phương án tu bổ tối ưu, các cơ quan chức năng có liên quan cần áp dụng những quy định có lợi nhất cho di tích, rút ngắn thời gian giải quyết quy trình, thủ tục… để tránh xảy ra tình trạng di tích xuống cấp không thể cứu vãn.

Theo nhiều chuyên gia, cùng với việc sớm thực hiện phương án tu bổ giếng Thiên Quang, cơ quan chức năng cần sớm hoàn thiện Quy hoạch tổng thể Di tích quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám nhằm góp phần định hướng công tác quản lý, bảo tồn di tích một cách toàn diện, xác định rõ việc thực hiện trước, thực hiện sau, khắc phục tình trạng tu bổ, chống xuống cấp di tích mang tính tình thế, chắp vá... Những phần việc này được hoàn thành sớm sẽ giúp tăng tính bền vững cho các hạng mục công trình, cảnh quan không gian di tích trở nên hài hòa, hấp dẫn hơn.