Phát huy di sản Hà Nội sao cho xứng tiềm năng?

Khẳng định tiềm năng

Hội thảo khoa học nhận được 31 tham luận của các lãnh đạo, nhà quản lý, nhà khoa học, nhà nghiên cứu đánh giá tiềm năng di sản của Hà Nội và những biện pháp bảo tồn, phát huy giá trị lịch sử, văn hóa Thủ đô.

Hiện nay, Hà Nội có 5.922 di tích – đứng đầu cả nước về số lượng di tích lịch sử, văn hóa. Trong bảng phân loại, Hà Nội có đủ 4 loại di tích được quy định tại Luật Di sản Văn hóa - đó là: Di tích lịch sử, di tích kiến trúc nghệ thuật, di tích khảo cổ học, danh lam thắng cảnh. Trong đó, Hà Nội đang sở hữu 1 di tích lịch sử văn hóa thế giới, 2 di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, 1 di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp, 13 di tích quốc gia đặc biệt, 1.182 di tích được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH,TT&DL) xếp hạng quốc gia, 1.202 di tích cấp thành phố…

Đánh giá về tiềm năng của di tích Hà Nội, nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị cho rằng: “Đây không chỉ là kho báu, mà còn là nguồn lực to lớn đã và đang có những đóng góp quan trọng vào quá trình xây dưng và phát triển Thủ đô văn minh, hiện đại”.

Thứ trưởng Bộ VH,TT&DL Đặng Thị Bích Liên cũng nhìn nhận, Hà Nội là địa phương giàu di sản văn hóa, chiếm 2/3 số lượng của cả nước. Nếu phát huy đúng cách, Hà Nội sở hữu một “kho báu” giá trị, tạo nguồn thu lớn cho phát triển du lịch, kinh tế.

Ông Tô Văn Động, Giám đốc Sở VH-TT Hà Nội cho biết, từ nhiều năm nay, Hà Nội luôn quan tâm đến việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy các di sản văn hóa. Cụ thể, từ năm 2010 đến 2012, tổng mức đầu tư cho tu bổ, tôn tạo 675 di tích là 2.950 tỷ đồng (trong đó ngân sách thành phố là 1.780 tỷ đồng). Năm 2015, ngân sách thành phố và ngân sách xã hội hóa đầu tư, tu bổ trên 100 di tích là 445 tỷ đồng.

Thực tế, Hà Nội đã từng bước phát huy được các giá trị di sản văn hóa và bước đầu có những nguồn thu từ việc nâng cao giá trị di sản. Khách quốc tế và trong nước đến tham quan di tích tăng theo từng năm, tỷ lệ thuận với nguồn thu từ bán vé. Cụ thể, ngân sách thu từ bán vé ở di tích Văn Miếu – Quốc Tử Giám năm 2017 là hơn 30 tỷ đồng; Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long năm 2016 là hơn 7 tỷ đồng; quần thể danh thắng chùa Hương là 180 tỷ đồng trong năm 2017….

Tiềm năng phát triển văn hóa, xã hội, kinh tế của Hà Nội từ nguồn di sản đồ sộ đã được khẳng định. Nhưng làm thế nào để phát huy hết số lượng di sản đồ sộ ấy cho xứng với tiềm năng? Đó là bài toán mà nhiều năm nay, các cấp lãnh đạo của Hà Nội vẫn luôn trăn trở bởi Hà Nội còn gặp nhiều khó khăn trong kinh phí tu bổ, đội ngũ quản lý di sản các cấp còn nhiều hạn chế về chuyên môn.

Giải pháp cho những bất cập

Phát biểu đề dẫn tại hội thảo, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Ngô Văn Quý thừa nhận, trên nửa thế kỷ bảo tồn và phát huy giá trị các di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn, Hà Nội đã đạt được những kết quả tốt trong lĩnh vực nghiên cứu, lập hồ sơ xếp hạng di tích, bảo tồn, tôn tạo, phát huy giá trị di tích, tạo cơ sở cho phát triển bền vững của du lịch. Tuy nhiên, bên cạnh những việc làm được, Hà Nội vẫn bộc lộ những khó khăn, yếu kém, thậm chí là vi phạm nghiêm trọng Luật Di sản văn hóa, vi phạm quyết định phân cấp quản lý di tích lịch sử, văn hóa mà UBND thành phố đã ban hành.

Thực tế, nhiều năm qua, những vấn đề bảo tồn, tôn tạo, phát huy di tích của Hà Nội luôn “nóng” trong dư luận bởi công tác bảo tồn, quản lý có lúc, có nơi còn lỏng lẻo. Ông Tô Văn Động, Giám đốc Sở VH-TT Hà Nội nêu thực trạng đáng buồn rằng, hiện nay còn trên 50% di tích chưa được nghiên cứu đầy đủ, chưa được lập hồ sơ đề nghị xếp hạng di tích, chưa có quy hoạch tổng thể bảo tồn di tích lịch sử văn hóa. Hiện có trên 220 di tích xuống cấp nghiêm trọng, 166 di tích bị vi phạm. Vụ việc vi phạm gây ồn ào gần đây nhất là người dân và chính quyền địa phương khi tôn tạo đình Lương Xá đã tháo dỡ, bê tông hóa toàn bộ kết cấu. Đó là bài học rất đau xót trong công tác bảo tồn, tôn tạo di tích của Hà Nội.

Làm thế nào để công tác bảo tồn, tôn tạo di tích của Hà Nội thực sự hiệu quả là điều mà các cơ quan quản lý văn hóa, các nhà khoa học dành nhiều thời gian bàn thảo.

Theo Thứ trưởng Bộ VH,TT&DL Đặng Thị Bích Liên, Hà Nội cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, nâng cao vai trò quản lý các cấp, giáo dục cộng đồng thêm yêu di sản của địa phương, mở các lớp tập huấn, đào tạo về chuyên môn cho những người làm công tác quản lý di sản. Thời gian tới, Hà Nội nên phát huy giá trị di sản bằng nhiều hình thức, trong đó gắn hoạt động của các khu di sản với các lễ hội, các sự kiện lớn của Thủ đô và đất nước, đặc biệt là các sự kiện hướng tới mốc kỷ niệm 1010 năm vua Lý Thái Tổ định đô tại Thăng Long - Hà Nội.

GS.TSKH Lưu Trần Tiêu cho rằng, Hà Nội cần giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn di sản văn hóa với phát triển kinh tế - xã hội. Để biến tiềm năng của di sản văn hóa thành nguồn lực cho phát triển bền vững, Hà Nội nên số hóa dữ liệu về di sản văn hóa để phục vụ công tác quản lý và trao đổi thông tin. Đối với các khu di sản có quy mô như chùa Hương, Cổ Loa…, cần ứng dụng hệ thống thông tin địa lý, viễn thám trong công tác quản lý, bảo tồn.

Bên cạnh đó, GS.TSKH Lưu Trần Tiêu cũng đề xuất, để phát huy giá trị di sản, Ban Quản lý các khu di tích đẩy mạnh công tác tiếp thị, nghiên cứu thị trường, hoàn thiện dịch vụ để phục vụ tốt khách du lịch.

Hà Nội sở hữu khối lượng di sản lớn, đó là thời cơ, cũng là áp lực không nhỏ trong công tác quản lý, bảo tồn. Để những di sản ấy biến thành “vàng ròng”, góp phần phát triển thành phố, cùng với sự chung tay vào cuộc của các cấp lãnh đạo, cơ quan quản lý, các nhà khoa học, sự hiểu biết của cộng đồng dân sinh và du khách là vô cùng quan trọng.