Xử lý vi phạm về bảo hiểm: Xác định rõ trách nhiệm của từng ngành

Tuy nhiên, để các quy định này được áp dụng thống nhất, hiệu quả, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đang phối hợp cùng các cơ quan tư pháp, công an… tìm kiếm thêm các giải pháp cụ thể cũng như xác định rõ hơn trách nhiệm của từng ngành.

Vi phạm gia tăng

Trong những năm gần đây, các vi phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) có chiều hướng gia tăng và ngày một phổ biến, không chỉ ảnh hưởng tới quyền và lợi ích chính đáng của người lao động, người tham gia bảo hiểm, mà còn ảnh hưởng tới sự ổn định, phát triển của chính sách an sinh xã hội và ảnh hưởng đến chính sách thu hút đầu tư để phát triển kinh tế của Đảng, Nhà nước. Do vậy, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã bổ sung thêm 4 tội danh liên quan đến lĩnh vực này, gồm: Tội gian lận trong kinh doanh bảo hiểm (Điều 213); tội gian lận BHXH, BHTN (Điều 214); tội gian lận BHYT (Điều 215); tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động (Điều 216).

Theo ông Trần Văn Dũng, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Hình sự - Hành chính (Bộ Tư pháp), sự ra đời của Bộ luật Hình sự năm 2015 đánh dấu bước phát triển mang tính đột phá trong chính sách và tư duy lập pháp hình sự của Nhà nước. Bởi lẽ, đây là lần đầu tiên trong lịch sử lập pháp hình sự, Bộ luật Hình sự đã quy định trách nhiệm hình sự của tổ chức, pháp nhân thương mại. Điều này làm thay đổi tư duy có tính truyền thống về tội phạm và hình phạt, đáp ứng yêu cầu đấu tranh chống các hành vi phạm tội do pháp nhân thương mại thực hiện ở Việt Nam trong những năm gần đây. Đặc biệt, trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN, tình hình vi phạm pháp luật của các pháp nhân là các doanh nghiệp diễn ra khá phổ biến, thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, có xu thế tăng với tính chất và mức độ ngày càng nghiêm trọng, gây hậu quả trực tiếp đến sự an toàn về tính mạng, sức khỏe và sự phát triển lành mạnh của giống nòi, đe dọa nghiêm trọng môi trường sống của người dân. Vì vậy, hơn lúc nào hết, Bộ luật Hình sự với những biện pháp cứng rắn có hiệu lực sẽ ngăn chặn và đẩy lùi tình trạng này.

Cần có nghị định riêng

Làm sao để các quy định về tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm của Bộ luật Hình sự năm 2015 được triển khai có hiệu quả là vấn đề đang được các chuyên gia về lĩnh vực này quan tâm. Theo ông Nguyễn Chí Công, Phó Vụ trưởng, Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học (Tòa án nhân dân Tối cao), để các quy định được áp dụng thống nhất, đúng pháp luật trong thực tiễn thì cần có văn bản hướng dẫn cụ thể, chi tiết của Hội đồng Thẩm phán, Tòa án nhân dân Tối cao, với một số vấn đề như: Cách hiểu đối với một số khái niệm, tình tiết trong các điều luật (gian lận BHXH, BHYT, BHTN; trốn đóng bảo hiểm; thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt, có tính chất chuyên nghiệp...). Ngoài ra, cần xác định thời điểm truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người hoặc pháp nhân thương mại thực hiện hành vi phạm tội.

Ông Ngọ Duy Hiểu, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam kiến nghị Bộ Công an chỉ đạo, xem xét khởi tố một số vụ án về bảo hiểm nhằm răn đe, thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật; đồng thời ban hành hướng dẫn công đoàn các cấp kiến nghị cơ quan điều tra khởi tố, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN.

Còn ông Hồ Quang Hùng, Cục Cảnh sát kinh tế (Bộ Công an) đề nghị các bộ, ngành sớm ban hành thông tư hướng dẫn áp dụng các điều luật quy định về tội phạm trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN và việc xử lý pháp nhân thương mại phạm tội trong lĩnh vực này. Bên cạnh 3 tội danh đã được quy định trong Bộ luật Hình sự, theo ông Hồ Quang Hùng, nên bổ sung thêm quy định về xử lý hình sự đối với những hành vi phạm tội khác liên quan đến quản lý và thực hiện BHXH, BHYT, BHTN, thay vì phải viện dẫn các điều luật khác trong Bộ luật Hình sự để xử lý như hiện nay. Đặc biệt, Chính phủ cần ban hành Nghị định riêng quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm, trên cơ sở tách bạch Nghị định số 95/2013/NĐ-CP ngày 22-8-2013 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH và đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng; từ đó tạo hành lang pháp lý đầy đủ, cho phép xử lý hiệu quả các hành vi phạm tội về BHXH, BHYT, BHTN.

Đại diện các cơ quan chức năng cũng thống nhất quan điểm, trước khi xử lý hình sự các vi phạm về BHXH, BHYT, BHTN, BHXH Việt Nam phải tăng cường thực hiện các biện pháp nghiệp vụ như: Tích cực đôn đốc thu nợ; triển khai công tác thanh tra, kiểm tra tại các đơn vị nợ BHXH với thời gian kéo dài, số nợ lớn; thông tin rộng rãi tình hình nợ BHXH của các doanh nghiệp trên các phương tiện thông tin đại chúng… nhằm tăng tính cảnh báo, răn đe với các trường hợp vi phạm.