Hàng trăm nghìn xe hết niên hạn sử dụng: Rất khó kiểm soát

"Xe ma" hoành hành

Cục Đăng kiểm Việt Nam (ĐKVN) cho biết, tính đến hết năm 2014, cả nước có 118.650 xe hết NHSD, trong đó có 77.858 xe chở hàng. Hết năm 2015, số xe sẽ hết NHSD tăng thêm gần 21.000 xe, trong đó có 18.393 xe chở hàng và 2.061 xe chở người. Như vậy, đến hết năm nay, cả nước sẽ có khoảng 140.000 xe ô tô hết NHSD.

Theo quy định, các xe hết NHSD và sắp hết niên hạn sẽ được cập nhật vào danh sách cảnh báo tại chương trình quản lý kiểm định để các trung tâm đăng kiểm xe cơ giới không được kiểm định. Danh sách này cũng được báo cáo Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, Bộ GT-VT và gửi tới lực lượng Thanh tra giao thông, CSGT (Bộ Công an). Ngoài ra, các chủ phương tiện cũng sẽ được các trung tâm đăng kiểm thông báo bằng nhiều hình thức trước khi xe hết NHSD tại các chu kỳ kiểm định cuối. Với xe sắp hết NHSD, khi kiểm định kỳ cuối chỉ được cấp thời gian kiểm định đến hết NHSD chứ không cấp thêm. Ngoài ra, Cục cũng khuyến cáo lái xe khi hết NHSD phải gửi lại giấy đăng ký cho cơ quan công an. Các xe hết NHSD không được phép lưu hành; chủ phương tiện phải nộp lại giấy chứng nhận đăng ký và kiểm định...

Quy định là vậy, song đến nay phần lớn các xe diện này vẫn đang lén lút hoạt động, tiềm ẩn nguy cơ gây tai nạn giao thông (TNGT) cao. Khảo sát của Cục ĐKVN tại một số địa phương như Thanh Hóa, Gia Lai, Tây Ninh, Nghệ An… đã phát hiện hàng trăm xe hết NHSD nhưng vẫn hoạt động, đặc biệt là tại các vùng miền núi, các nhà máy đường và các tuyến nhánh dọc đường Hồ Chí Minh. Không chỉ chở vật liệu xây dựng, không ít xe còn bị phát hiện đang vận chuyển học sinh, sinh viên lưu thông trên các tuyến đường liên xã.

Vài trăm xe bị phát hiện chỉ là con số rất nhỏ trong số cả trăm nghìn xe bỗng dưng "mất tích" trong hồ sơ quản lý của các cơ quan chức năng. Hậu quả là đã có không ít vụ TNGT liên quan đến các loại xe mà nhiều người vẫn quen gọi là "xe ma" này. Trong đó, phải kể tới vụ TNGT đặc biệt nghiêm trọng khiến 10 người tử vong, 4 người khác bị thương hồi cuối tháng 1-2015 giữa ô tô khách và ô tô tải (đã hết NHSD) xảy ra trên đường Hồ Chí Minh đoạn qua huyện Như Xuân (Thanh Hóa)...

Không chỉ chờ sự tự giác

Đề cập đến những bất cập trong kiểm soát và xử lý xe hết NHSD vẫn lén lút hoạt động, lực lượng CSGT cho biết, để qua mặt cơ quan chức năng, chủ phương tiện và lái xe thường chủ động né tránh, đi đường vòng để không bị phát hiện, xử lý và tịch thu xe. Nhiều người còn sử dụng công nghệ tinh vi để làm giả giấy tờ, gây khó cho công tác kiểm tra, phát hiện sai phạm. Trong khi đó, lực lượng CSGT chưa được trang bị các thiết bị tra cứu đối chiếu phương tiện để có biện pháp xử lý kịp thời.

Theo ông Nguyễn Hữu Trí, Phó cục trưởng Cục ĐKVN, nguyên nhân của tình trạng này chủ yếu là do ý thức của chủ phương tiện và lái xe còn kém. Dù hành vi đó là vi phạm pháp luật, song Cục ĐKVN chỉ có thể kiểm tra, phát hiện và kiến nghị địa phương xử lý chứ không có quyền chặn bắt xe. Để kiểm soát chặt hơn với phương tiện đã hết NHSD trên toàn quốc, cần có sự chỉ đạo quyết liệt từ trung ương đến UBND cấp tỉnh, huyện, xã. Trong đó, nên giao cho công an xã, khu vực giám sát việc chủ xe nộp lại giấy tờ đăng ký, biển số và việc giải bản phương tiện. Bên cạnh đó, trong công tác tuyên truyền an toàn giao thông, ngành chức năng địa phương cần khuyến cáo các tổ chức, trường học, doanh nghiệp, cá nhân khi thuê xe nên kiểm tra giấy tờ đăng ký, đăng kiểm để tránh thuê phải xe hết NHSD, không bảo đảm an toàn khi lưu thông.

TS Khuất Việt Hùng, Phó Chủ tịch chuyên trách Ủy ban An toàn giao thông quốc gia cho rằng, nguyên nhân lớn nhất chính là sự bất cập về mặt thông tin. Thông tin về xe hết NHSD hiện mới dừng lại ở các cơ quan quản lý nhà nước cấp cao mà chưa đến được cấp cơ sở. Nếu chỉ trông chờ vào sự tự giác của các chủ phương tiện sẽ là rất khó. Quan trọng nhất thông tin phải đến được với không chỉ chủ phương tiện mà còn cần phải đến cả các lực lượng chức năng trực tiếp tham gia kiểm tra, xử lý tại địa phương và người dân trên địa bàn để cùng hiểu rõ đây là nguy cơ gây TNGT. Ngoài ra, cần có chế tài mạnh hơn để xe hết NHSD phải được tiêu hủy thì mới có thể ngăn chặn một cách hiệu quả.