Đào tạo nguồn nhân lực bảo đảm chất lượng, theo sát thị trường

Cơ cấu lao động, việc làm chuyển dịch tích cực

- Đồng chí đánh giá thế nào về thị trường lao động, việc làm ở Hà Nội trong những năm gần đây?

- Kinh tế - xã hội ở Thủ đô phát triển nhanh, bền vững đã góp phần tạo ra nhiều vị trí việc làm. Trong giai đoạn 2008-2018, toàn thành phố giải quyết việc làm cho gần 1,4 triệu lao động. Riêng năm 2018, Hà Nội giải quyết việc làm cho hơn 190.000 lao động, đạt 125,1% kế hoạch. Đáng chú ý, số người được giải quyết việc làm trong nước chiếm 98,3%; số người đi làm việc tại nước ngoài chỉ chiếm 1,7%. Điều đó cho thấy, người lao động ở Thủ đô dễ dàng tìm được việc làm tại chỗ, xuất khẩu lao động không còn là ưu tiên.
Ở vị thế là trung tâm kinh tế, văn hóa của đất nước, hằng năm, thị trường lao động Hà Nội còn thu hút hàng vạn người ngoại tỉnh nhập cư làm việc. Dự báo, trong năm 2019 và những năm tiếp theo, số người được giải quyết việc làm tiếp tục tăng, số lao động nhập cư nhiều hơn; nhiều vị trí việc làm mới đang hình thành.

- Trước sự phát triển sôi động của thị trường việc làm, lực lượng lao động hiện nay có đáp ứng được yêu cầu công việc không, thưa đồng chí?

- Với lực lượng lao động gần 4 triệu người, Hà Nội đang có nguồn nhân lực dồi dào phục vụ cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Về chất lượng, hiện nay, Hà Nội có 63,18% số lao động đang làm việc được đào tạo, thuộc nhóm địa phương có tỷ lệ cao của cả nước.

Trong quá trình làm việc, đa số người lao động Thủ đô phát huy trình độ chuyên môn, tay nghề, có ý thức kỷ luật, chăm chỉ, cần cù, sáng tạo, nên thường được các doanh nghiệp ưu tiên tuyển dụng. Nhờ đó, số người có việc làm trên địa bàn Hà Nội trong những năm gần đây đạt khoảng 98%.

Bên cạnh những điểm sáng, lực lượng lao động ở Hà Nội vẫn còn những hạn chế nhất định. Đó là năng suất lao động chưa cao, lao động làm việc trong khu vực kinh tế phi chính thức còn nhiều. Tỷ lệ lao động qua đào tạo tuy cao, nhưng số người có tay nghề cao không nhiều. Đến nay, thành phố mới có hơn 20% lao động đang làm việc có trình độ chuyên môn từ trung cấp, cao đẳng trở lên. Nhiều lao động còn thiếu những kỹ năng “mềm” cần thiết để có thể làm việc hiệu quả, gắn bó với công việc lâu dài. Ở một số nơi, người lao động còn thiếu việc làm…

Nhìn chung, thị trường lao động, việc làm ở Hà Nội đang có sự chuyển dịch theo hướng tích cực, từng bước đáp ứng yêu cầu phát triển của Thủ đô và đất nước trong thời kỳ đổi mới, hội nhập.

- Theo đồng chí, yếu tố nào đã góp phần thúc đẩy thị trường lao động, việc làm ở Hà Nội chuyển dịch theo hướng tích cực?

- Nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Thủ đô, đặc biệt là nhân lực có tay nghề cao, thành phố Hà Nội đã ban hành nhiều chương trình, kế hoạch, quy hoạch liên quan đến vấn đề này.

Từ năm 2013, HĐND thành phố đã ban hành Nghị quyết số 23/2013/NQ-HĐND thông qua “Quy hoạch phát triển mạng lưới trường cao đẳng nghề, trường trung cấp nghề, trung tâm dạy nghề thành phố Hà Nội đến năm 2020, định hướng đến năm 2030”, tạo điều kiện cho hệ thống cơ sở dạy nghề phát triển cả về quy mô và chất lượng.

Theo Chương trình số 04-CTr/TU ngày 26-4-2016 về “Phát triển văn hóa - xã hội, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Thủ đô, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2016-2020”, Thành ủy Hà Nội yêu cầu cơ quan chức năng tăng cường quản lý nhà nước đối với hệ thống giáo dục chuyên nghiệp, dạy nghề. Thành phố cũng khuyến khích các đơn vị, địa phương huy động các nguồn lực để đầu tư cơ sở vật chất, phát triển mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp…

Đặc biệt, các cấp ủy, chính quyền Thủ đô đã thực hiện Chỉ thị số 37-CT/TƯ ngày 6-6-2014 của Ban Bí thư khóa XI về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác đào tạo nhân lực có tay nghề cao” với tinh thần linh hoạt, sáng tạo.

Được tạo điều kiện thuận lợi để phát triển, hệ thống giáo dục nghề nghiệp ở Hà Nội ngày càng được củng cố, chất lượng đào tạo không ngừng tăng lên. Hiện nay, thành phố có 369 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, tổ chức tuyển sinh, đào tạo nghề cho hơn 178.000 lượt người/năm. Đa số người học nghề tìm được việc làm hoặc tự tạo việc làm sau khi tốt nghiệp.

Đáng mừng hơn, Trường Cao đẳng nghề Công nghệ cao Hà Nội, Trường Cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội và Trường Cao đẳng nghề Việt Nam - Hàn Quốc đã được đầu tư hàng trăm tỷ đồng để trở thành cơ sở đào tạo nghề chất lượng cao, hướng tới đạt chuẩn khu vực và quốc tế. Ngoài ra, Hà Nội có 21 ngành, nghề được lựa chọn là nghề trọng điểm giai đoạn 2016-2020, định hướng đến năm 2025.

- Vậy, đâu là nguyên nhân khiến chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nhân lực có tay nghề cao chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu phát triển toàn diện?

- Ở góc độ đào tạo nghề, không khó để nhận thấy công tác tuyển sinh tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp gặp nhiều khó khăn. Đa số học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông đều đặt mục tiêu vào đại học, nên các cơ sở giáo dục nghề nghiệp thường nhận được hồ sơ đăng ký học sau khi các trường đại học hoàn thành chỉ tiêu tuyển sinh. Công tác phân luồng học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở, trung học phổ thông vào học nghề chưa hiệu quả. Cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo của nhiều cơ sở dạy nghề còn lạc hậu so với sự phát triển của khoa học, công nghệ.

Mô hình liên kết giữa gia đình, nhà trường, nhà tuyển dụng và xã hội trong công tác tuyển sinh, đào tạo nhằm bảo đảm cho người học nghề chắc chắn có việc làm được khuyến khích phát triển. Tuy nhiên, Nhà nước chưa có chính sách cụ thể để thu hút doanh nghiệp tham gia sâu vào quá trình đào tạo nghề, chưa có chính sách bắt buộc doanh nghiệp tuyển dụng lao động qua đào tạo vào làm việc. Bởi vậy, các doanh nghiệp chưa phát huy trách nhiệm trong việc đào tạo, đào tạo lại hoặc bổ sung trình độ chuyên môn, tay nghề cho người lao động.

Về phía người lao động, ngoài trình độ chuyên môn, tay nghề, cũng cần bổ sung kỹ năng sống, kỹ năng khởi nghiệp; biết ứng dụng công nghệ thông tin, giao tiếp bằng ngoại ngữ; có tư duy chủ động, sáng tạo… mới đáp ứng những yêu cầu ngày càng cao của công việc. Tiếc rằng, đa số người lao động còn thiếu những kỹ năng này.

Tiếp tục đào tạo theo nhu cầu xã hội

- Chương trình số 04-CTr/TU của Thành ủy Hà Nội đề ra mục tiêu nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo lên khoảng 70-75% vào năm 2020. Theo đồng chí, các cơ quan chức năng cần làm gì để đạt mục tiêu này?

- Tôi mong rằng việc thực hiện nhiệm vụ này tiếp tục có sự cộng đồng trách nhiệm của các ngành, địa phương, phát huy hiệu quả quy hoạch, kế hoạch phát triển nguồn nhân lực có tay nghề cao; nhân rộng mô hình trường chất lượng cao, nghề trọng điểm. Nguồn nhân lực có tay nghề cao cần được ưu tiên đào tạo, bảo đảm đủ về số lượng, đạt về chất lượng, cân đối về cơ cấu ngành nghề, khu vực, theo sát nhu cầu của người học và thị trường lao động.

Hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần chủ động đổi mới chương trình đào tạo; đẩy mạnh đào tạo nghề gắn với doanh nghiệp, theo đơn đặt hàng của doanh nghiệp. Người học nghề cần học nhiều hơn các môn ngoại ngữ và kỹ năng mềm. Đội ngũ giáo viên dạy nghề phải đạt chuẩn về trình độ, kỹ năng nghề… Cùng với việc giáo dục văn hóa, các trường phổ thông trên địa bàn Hà Nội cần đẩy mạnh công tác hướng nghiệp, phân luồng học sinh.

Để hoàn thành nhiệm vụ quan trọng này, tôi mong muốn Chính phủ sớm ban hành quyết định phê duyệt quy hoạch mạng lưới các cơ sở giáo dục nghề nghiệp làm căn cứ cho các địa phương thực hiện; sớm ban hành các chính sách ràng buộc trách nhiệm của doanh nghiệp trong tuyển dụng lao động qua đào tạo; bố trí nguồn lực đủ mạnh để hỗ trợ các trường nghề được đầu tư là trường chất lượng cao. Đó chính là giải pháp cơ bản để nâng cao chất lượng lao động, việc làm, tăng năng suất lao động.

Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng của trung ương và thành phố Hà Nội sẽ nghiên cứu về thị trường lao động, đưa ra dự báo chính xác nhu cầu sử dụng nguồn nhân lực, từ đó đặt hàng đào tạo với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

- Là cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp, lao động, việc làm, ngành Lao động - Thương binh và Xã hội thành phố sẽ thực hiện những giải pháp nào để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Thủ đô?

- Ngành Lao động - Thương binh và Xã hội tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và thành phố Hà Nội về dạy nghề, học nghề; tập trung, ưu tiên các nguồn lực đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy nghề cho các trường dạy nghề công lập của thành phố theo hướng hiện đại. Mô hình thí điểm đào tạo nghề gắn với doanh nghiệp sử dụng lao động, liên kết đào tạo với các cơ sở đào tạo nước ngoài có uy tín sẽ được mở rộng, phát triển.

Cùng với đó, các đơn vị chức năng sẽ triển khai những đề án liên quan đến việc rà soát, sắp xếp nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp ngay sau khi được phê duyệt. Theo chủ trương chung, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp sẽ tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong công tác đào tạo. Những đơn vị hoạt động kém hiệu quả sẽ giải thể hoặc sáp nhập... Công tác hỗ trợ đào tạo nghề cho lao động nông thôn chỉ được triển khai khi đã có “đầu ra” cho người học. Hệ thống sàn giao dịch việc làm tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động, góp phần kết nối cung - cầu về thị trường lao động.

Với những giải pháp nêu trên, tôi tin chất lượng giáo dục nghề nghiệp sẽ chuyển biến tích cực, thiết thực góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Thủ đô.

- Trân trọng cảm ơn đồng chí!