Xét nghiệm máu có ra sốt xuất huyết?

Sáng âm tính, chiều dương tính

Chị Đỗ Th. (36 tuổi, ở quận Hai Bà Trưng) có con trai chị sốt cao với các biểu hiện của bệnh sốt xuất huyết. Quá lo lắng, chị đã liên hệ với một cơ sở y tế và chọn dịch vụ xét nghiệm máu tại nhà. Kết quả, con chị âm tính với sốt xuất huyết. Dù vậy, chị Th. vẫn cảm thấy không yên tâm. Chị cho biết: "Vì công việc hằng ngày có liên quan đến lĩnh vực y tế nên tôi cũng hiểu về bệnh sốt xuất huyết. Rõ ràng, con tôi có những triệu chứng của bệnh nhưng kết quả lại không thể hiện cháu mắc sốt xuất huyết. Vì vậy, cuối buổi chiều cùng ngày, tôi lại đưa con tới Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới trung ương cơ sở 2 để khám. Theo kết quả xét nghiệm tại đây, con trai dương tính với sốt xuất huyết type Dengue 1".

Tương tự, khi thấy em gái có biểu hiện sốt cao, anh Lê Ph. (30 tuổi, ở quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội) cũng đã nhờ đến dịch vụ xét nghiệm máu tại nhà. Mặc dù kết quả cho thấy không mắc sốt xuất huyết, thế nhưng, sau đó em gái anh vẫn sốt cao và có biểu hiệu bị chảy máu chân răng. Do đó, anh Ph. đã đưa em gái vào Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới trung ương. Tại đây, các bác sĩ đã yêu cầu bệnh nhân nhập viện điều trị sốt xuất huyết.

Lý giải vì sao trong cùng một ngày, một bệnh nhân lại có hai kết quả xét nghiệm sốt xuất huyết khác nhau, bác sĩ Nguyễn Trung Cấp, Trưởng khoa Cấp cứu Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới trung ương cho biết, hiện tại có 3 loại xét nghiệm với bệnh sốt xuất huyết, bao gồm: Xét nghiệm nhanh Dengue NS1 nhằm phát hiện kháng nguyên vi rút gây bệnh; xét nghiệm xác định type Dengue (vì bệnh sốt xuất huyết có 4 type D1, D2, D3, D4) bằng cách giải trình tự gene vi rút, và xét nghiệm kháng thể Dengue IgM, IgG trong máu.

Tuy nhiên, không một test xét nghiệm nào khẳng định được chắc chắn là bệnh nhân có hoặc không mắc sốt xuất huyết. Việc bệnh nhân có kết quả xét nghiệm sốt xuất huyết khác nhau trong cùng một ngày là điều bình thường. Trong mùa dịch sốt xuất huyết năm nay, bệnh viện đã gặp khá nhiều trường hợp làm xét nghiệm âm tính với sốt xuất huyết trước đó nhưng lại phải nhập viện cấp cứu vì chính căn bệnh này.

Thạc sĩ Phạm Bá Hiền, Phó Giám đốc Bệnh viện đa khoa Đống Đa cho biết thêm, việc xét nghiệm nhanh tìm kháng nguyên sốt xuất huyết được thực hiện trong vòng 3-5 ngày đầu kể từ khi bệnh nhân bị sốt. Khi đó, nồng độ kháng nguyên vi rút trong máu thấp nên kết quả xét nghiệm sẽ là âm tính, còn nếu cao là dương tính. Đến ngày thứ 7 trở đi, vi rút Dengue trong máu hết dần, lúc này nếu xét nghiệm tìm kháng nguyên sẽ cho kết quả âm tính. Về nguyên tắc, thời điểm này phải xét nghiệm tìm kháng thể.

Quan trọng nhất là triệu chứng lâm sàng

Dịch vụ xét nghiệm sốt xuất huyết tại nhà hoàn toàn có thể sử dụng được, nhưng điều quan trọng là ứng xử với kết quả xét nghiệm ra sao.

Theo bác sĩ Nguyễn Trung Cấp, có những trường hợp, ngay từ ngày đầu tiên có triệu chứng sốt cao, mật độ vi rút Dengue dày đặc thì việc xét nghiệm sẽ cho ngay kết quả dương tính. Thế nhưng, đến ngày thứ 5-6 trở đi, khi nồng độ vi rút trong máu đã giảm nhiều trong khi nồng độ kháng thể chưa tăng đủ cao thì các xét nghiệm (gồm cả kháng nguyên và kháng thể) có thể đều âm tính. Thậm chí, đến ngày thứ 7 trở đi thì dù việc xét nghiệm kháng nguyên cho kết quả âm tính nhưng xét nghiệm kháng thể có thể lại cho kết quả dương tính…

“Quy trình lấy máu cũng ảnh hưởng tới kết quả xét nghiệm. Nếu lấy được mẫu máu tập trung nhiều vi rút hoặc quá trình lưu giữ, vận chuyển mẫu bảo tồn được kháng nguyên, kháng thể thì độ chính xác sẽ cao hơn. Nếu lấy máu không đúng kỹ thuật, kết quả xét nghiệm có thể không chính xác”, bác sĩ Nguyễn Trung Cấp nói.

Cũng theo bác sĩ Nguyễn Trung Cấp, dù kết quả xét nghiệm là âm tính với sốt xuất huyết nhưng nếu người bệnh có các dấu hiệu lâm sàng như sốt cao, chảy máu chân răng, xuất huyết dưới da… thì nên đi khám lại.

Với bác sĩ điều trị, xét nghiệm chỉ là một kênh thông tin tham chiếu để giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác hơn chứ không thể dựa hoàn toàn 100% vào xét nghiệm để xác định hướng điều trị. Hơn nữa, xác suất cho kết quả xét nghiệm dương tính chính xác khoảng 95-98%, có nghĩa là vẫn còn khoảng 2-5% sai số cho xét nghiệm về sốt xuất huyết.

Để chẩn đoán sốt xuất huyết thì phải dựa vào nhiều yếu tố. Test nhanh đôi khi vẫn cho kết quả âm tính giả hoặc dương tính giả. Hơn nữa, kết quả âm tính hay dương tính phụ thuộc vào rất nhiều vấn đề. Thạc sĩ Phạm Bá Hiền cho rằng, vi rút truyền bệnh sốt xuất huyết có 4 type. Khi bị mắc 1 trong 4 type thì người bệnh sẽ có miễn dịch với type vi rút đó, nhưng không đủ miễn dịch để phòng các type khác. Vì vậy, về lý thuyết, mỗi người có thể mắc bệnh sốt xuất huyết 4 lần.

Trong 3 ngày đầu tiên khi khởi phát sốt, rất khó phân biệt sốt xuất huyết hay sốt do các căn nguyên khác. Chính vì vậy, người bệnh cần đi khám để được các bác sĩ tư vấn hướng điều trị phù hợp, tránh việc tự ý điều trị dễ gây ra biến chứng đáng tiếc.