Kiên quyết loại bỏ các dự án hiệu quả thấp

Cả nước hiện có gần 1.000 dự án thủy điện vừa và nhỏ nằm trong quy hoạch phát triển điện quốc gia, với tổng công suất khoảng 7.500 MW. Năm 2012, sản lượng điện do các nhà máy này cung cấp là hơn 7.800 tỷ kWh, chiếm khoảng 19% tổng lượng điện phát ra từ thủy điện và 7% sản lượng điện toàn hệ thống.

Để xây dựng nhà máy thủy điện phải mất bình quân 9,761ha/MW; dự án thủy điện vừa và lớn phải di dời bình quân 3,296 hộ dân/MW. Trong khi đó, dự án thủy điện nhỏ (TĐN) chỉ phải di dời khoảng 0,16 hộ/MW, ít ảnh hưởng đến dân cư và đất đai. Nhưng do khó khăn tài chính và công tác quản lý đầu tư xây dựng còn nhiều lỗ hổng nên một số nhà đầu tư TĐN đã cắt giảm thiết kế an toàn kỹ thuật, gây nguy cơ bất ổn về độ an toàn của công trình, ảnh hưởng đến đời sống người dân.

Những dự án TĐN dưới 30 MW được phân cấp về tỉnh phê duyệt. Do những yếu kém trong khảo sát, thiết kế nên một số dự án do tư nhân xây dựng đã không phát huy hiệu quả kinh tế. Đó là chưa kể hơn 1.000 nhà máy nằm rải rác khắp các tỉnh miền núi đang cần một khoản tiền không nhỏ để đầu tư lưới truyền tải, là gánh nặng trong điều kiện hiện nay.

Vì vậy, Bộ Công thương đã thống nhất với các tỉnh loại khỏi quy hoạch 338 dự án thủy điện với tổng công suất 1.088,9 MW, gồm 2 dự án thủy điện bậc thang (118 MW) và 336 dự án TĐN (970,9 MW); không tiếp tục xem xét đưa vào quy hoạch 169 vị trí tiềm năng thủy điện (362,5 MW). Các dự án, vị trí tiềm năng thủy điện bị loại bỏ đều thuộc diện hiệu quả kinh tế thấp, tiềm ẩn khả năng tác động tiêu cực đến môi trường - xã hội, ảnh hưởng đến quy hoạch, dự án ưu tiên khác...

Với các dự án còn lại trong quy hoạch nhưng chưa khởi công hoặc mới triển khai ở giai đoạn đầu, các tỉnh tiếp tục rà soát, báo cáo Bộ Công thương xem xét loại 67 dự án (157,9 MW) và 3 vị trí tiềm năng (13,5 MW) trên cơ sở đánh giá kỹ hiệu quả, tác động môi trường - xã hội, sự phù hợp với quy hoạch của từng dự án; tạm dừng, chỉ cho phép đầu tư xây dựng từ sau năm 2015 với 117 dự án (769,9 MW)...

Đối với các dự án đang nghiên cứu đầu tư, có điều kiện thực hiện thuận lợi nhưng chưa xác định đầy đủ tác động môi trường - xã hội; dự án mới thi công giai đoạn đầu nhưng có tác động tiêu cực nhất định đến môi trường - xã hội; dự án đa mục tiêu còn có vướng mắc liên quan, sẽ tiếp tục rà soát, đánh giá kỹ hiệu quả để điều chỉnh hợp lý sơ đồ, quy mô khai thác 146 dự án TĐN (tổng công suất 1.286,2 MW) và 13 dự án thủy điện bậc thang (tổng công suất 828 MW).

Như vậy, cả nước hiện còn 899 dự án thủy điện với tổng công suất 24.880 MW; trong đó có 260 dự án (13.694,2 MW) đã vận hành khai thác, 211 dự án (6.712,6 MW) đang thi công dự kiến đưa vào khai thác từ nay đến năm 2017. 266 dự án (3.410 MW) đang nghiên cứu đầu tư để xem xét cho phép khởi công xây dựng trong thời gian tới...

Việc loại bỏ nhiều dự án không đủ tiêu chuẩn, hiệu quả thấp có trách nhiệm không nhỏ của chính quyền địa phương. Trước hết do năng lực cán bộ thẩm định chưa đáp ứng yêu cầu. Thậm chí, một số nơi, lãnh đạo địa phương tỏ ra nôn nóng trong phê duyệt dự án dẫn đến việc cấp phép đầu tư còn sơ hở.

Sau hàng loạt sự cố ở các công trình TĐN, Văn phòng Chính phủ đã có Văn bản số 5132/VPCP-KTN ngày 25-6-2013 truyền đạt ý kiến của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải yêu cầu các bộ, ngành, địa phương khẩn trương kiểm tra, đánh giá mức độ an toàn hồ đập của hồ thủy điện và thủy lợi. Phó Thủ tướng đã chỉ đạo kiên quyết yêu cầu các nhà máy thủy điện ngừng tích nước, phát điện khi phát hiện có nguy cơ đe dọa đến an toàn công trình và tính mạng người dân vùng hạ du; Bộ Công thương kiểm tra, đánh giá an toàn đập thủy điện do Bộ quản lý và chỉ đạo, hướng dẫn UBND các tỉnh kiểm tra, đánh giá an toàn đập thủy điện do địa phương quản lý; tăng cường kiểm tra việc thực hiện các quy định về quản lý an toàn đập hồ chứa thủy điện; đặc biệt tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát việc kiểm định an toàn các đập thủy điện…