Chống thất thu ngân sách nhà nước: Cuộc chiến gian nan

Mặc dù công tác thanh tra, kiểm tra luôn là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của ngành thuế, song tình trạng trốn thuế, chây ỳ nợ thuế với những thủ đoạn gian lận tinh vi luôn là một trong những thách thức lớn. Mạnh tay xử lý sai phạm, chuyển hồ sơ vụ việc cho cơ quan công an để điều tra, truy tố và xử lý nghiêm theo Luật Hình sự là những biện pháp mà ngành thuế sẽ thực hiện nhằm chống thất thu ngân sách nhà nước.

Truy thu, giảm lỗ hàng nghìn tỷ đồng

Lựa chọn những DN có rủi ro cao để xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra năm 2014 là một trong những biện pháp mà Tổng cục Thuế triển khai thực hiện từ cuối năm 2013. Bên cạnh việc chống các hành vi vi phạm về hóa đơn thông qua ứng dụng "Đối chiếu chéo bảng kê hóa đơn" nhằm phát hiện, ngăn chặn, xử lý kịp thời có hiệu quả đối với các DN, cá nhân kinh doanh sử dụng hóa đơn bất hợp pháp, Tổng cục Thuế cũng lên kế hoạch thanh tra các DN giao dịch qua ngân hàng có dấu hiệu đáng ngờ, qua đó đã xác định rõ mục đích giao dịch, nhận diện một số hình thức hợp thức hóa đơn, chứng từ thanh toán qua ngân hàng của DN và hoạt động chuyển giá.

Từ đầu năm tới nay, cơ quan thuế các cấp đã thanh tra, kiểm tra 20.983 DN. Tổng số thuế tăng thu qua thanh tra, kiểm tra là 4.119,2 tỷ đồng; tổng số giảm lỗ là 6.479 tỷ đồng; số thuế truy thu, truy hoàn, phạt là 2.034,81 tỷ đồng… Đối với thanh tra hoạt động chuyển giá, cơ quan thuế đã thanh tra, kiểm tra 557 DN báo lỗ, có dấu hiệu chuyển giá và đã truy thu, truy hoàn và xử phạt 579,3 tỷ đồng, giảm khấu trừ 25,6 tỷ đồng, giảm lỗ 1.517,2 tỷ đồng. Kết quả thanh tra, kiểm tra hoạt động chuyển giá đã tạo ra hiệu ứng tích cực khiến số lượng các doanh nghiệp FDI kê khai thua lỗ giảm đi rõ rệt. Nhiều DN trước đây kê khai lỗ thì nay đã kê khai có lãi lớn. Một số DN trước đây kê khai với mức lợi nhuận không đáng kể nay đã kê khai tăng lợi nhuận dù nền kinh tế vẫn đang gặp nhiều khó khăn.

Muôn vàn kiểu lách luật, trốn thuế

Mặc dù ngành thuế đã xây dựng nhiều chuyên đề thanh tra, kiểm tra nhằm nhận diện sớm những hành vi gian lận, trốn thuế và chây ỳ nợ thuế, song trên thực tế vẫn còn muôn vàn chiêu lách luật, trốn thuế được DN "vận dụng". Những ngày gần đây, câu chuyện hai mỏ vàng Phước Sơn và Bồng Miêu tại tỉnh Quảng Nam do Tập đoàn Besra của Canada khai thác liên tục kêu lỗ, nợ thuế trên 300 tỷ đồng đang là tâm điểm chú ý của dư luận. Không chỉ chây ỳ nợ thuế, DN này đã đóng cửa mỏ, cho trên 500 lao động nghỉ việc nhằm tạo ra sức ép với cơ quan thuế và chính quyền địa phương. Đại diện Tập đoàn Besra tại Việt Nam cùng các đối tác còn làm đơn yêu cầu tỉnh Quảng Nam dỡ bỏ lệnh cưỡng chế thuế và đề nghị cho DN được xuất khẩu vàng trở lại. Tuy nhiên theo đại diện Cục Thuế Quảng Nam, DN này phải trả hết nợ thuế mới được dỡ bỏ lệnh cưỡng chế thu hồi nợ. Thêm vào đó, báo cáo của Cục Thuế Quảng Nam cho thấy, hàng nghìn tấn vàng đã được tập đoàn này khai thác và bán hết trong hai năm gần đây, trong khi đó vẫn nợ tiền đóng thuế vào ngân sách.

Tổng cục Thuế cũng đã phát hiện nhiều hình thức gian lận thuế tinh vi của DN, thậm chí có cả sự tư vấn lách luật, né thuế từ chính những cơ quan kiểm toán độc lập. Ông Nguyễn Quang Tiến, Phó Trưởng ban Cải cách và hiện đại hóa (Tổng cục Thuế) cho biết, qua thanh tra thuế tại 25 DN FDI mới đây, cơ quan thuế đã điều chỉnh, giảm số lỗ phát sinh theo kê khai của DN trong giai đoạn thanh tra giá chuyển nhượng trên 1.116 tỷ đồng, truy thu thuế thu nhập DN trên 380,6 tỷ đồng, phạt vi phạm hành chính trên 15,6 tỷ đồng. Trước việc các DN báo lỗ lớn một cách bài bản hàng nghìn tỷ đồng, cơ quan thuế không thể không đặt ra nghi vấn: liệu có cơ quan nào đứng ra tư vấn cho DN FDI hợp thức hóa số liệu và giúp họ "qua mặt" các cơ quan chức năng trước khi thanh tra thuế phát hiện hay không? Bởi kết quả thanh tra thuế tại 25 DN FDI cho thấy, một lượng tiền rất lớn đã được gian lận trót lọt qua các bước kiểm soát của cơ quan chức năng trước đó.

Ông Nguyễn Quang Tiến cho biết, quy định của pháp luật hiện chưa ràng buộc trách nhiệm của các tổ chức kiểm toán đối với báo cáo kiểm toán của DN. Thực tế này đã dẫn đến chất lượng báo cáo kiểm toán chưa nghiêm túc, thậm chí có trường hợp, chính tổ chức kiểm toán là người tư vấn cho DN không phản ánh thông tin, hoặc né tránh không phản ánh giao dịch liên kết trên báo cáo kiểm toán. Thời gian tới, Tổ Quản lý thuế đối với hoạt động chuyển giá (Tổng cục Thuế) sẽ tiếp tục thu thập thông tin để làm sáng tỏ những hành vi sai phạm nêu trên. Trường hợp xác định có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự, sẽ tham mưu cho Tổng cục Thuế chuyển giao cho cơ quan công an để điều tra, truy tố theo Luật Hình sự.