“Ngõ Lỗ thủng”: Từ tiểu thuyết đến phim

Một cảnh trong phim “Ngõ Lỗ thủng”.

(HNM) - Bộ phim "Ngõ Lỗ thủng" (29 tập, Trung tâm Sản xuất phim truyền hình - Đài Truyền hình Việt Nam sản xuất) đang phát sóng những tập đầu vào 20h10 trên VTV1. Kịch bản được nhà biên kịch trẻ Diệu Hương chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên và tiểu thuyết "Tiễn biệt những ngày buồn" đều của nhà văn Trung Trung Đỉnh, gây được tiếng vang trên văn đàn từ khi mới ra đời.

Câu chuyện trong "Tiễn biệt những ngày buồn" nói về những người lính khoác ba lô từ các mặt trận trở về Thủ đô sau ngày 30-4-1975. Vừa dứt tiếng súng, họ lao vào một cuộc chiến đấu khác không kém phần cam go và phức tạp để hội nhập với đời thường, tìm công ăn, việc làm, sinh sống với gia đình, vợ con, với những mối quan hệ xã hội muôn hình, muôn vẻ… Để thành công, trong thời hòa bình, họ vẫn phải trả giá, đôi khi rất đắt…

Vẫn những nhân vật quen thuộc trong tiểu thuyết, như Bình - biên tập viên báo Hạnh Phúc, gặp nhiều bất hạnh trong cuộc sống riêng khi vợ lúc nào cũng chỉ nghĩ đến việc làm gì để có thật nhiều tiền; Xoay - nhà văn độc thân mê mải làm nghề và luôn chân thành trong tình yêu với Sương mà không biết đến những toan tính cùng cách sống thực dụng của cô... Luôn tin vào những điều tốt đẹp và những giá trị thiêng liêng nhưng rồi đến lúc Xoay ngao ngán nỗi đời và phải trốn chạy thực tại... Bộ phim có "độ lùi" thời gian muộn hơn so với tiểu thuyết: thời kỳ khó khăn của đất nước khi chuyển từ cơ chế bao cấp sang cơ chế thị trường. Các nhân vật còn mang đầy "vết tích" của lối tư duy cũ mà vẫn đầy khát vọng vươn lên và khẳng định mình.

Bên cạnh đó, những người sống trong "Ngõ Lỗ thủng" không được trời phú cho vẻ đẹp hình thức lại gặp may mắn trong cuộc đời: Gù, người có cái lưng gù và khuôn mặt nham nhở sẹo nhưng yêu mê mệt Hạnh "ca-ve". Bà Còng - tổ trưởng dân phố phụ trách một khu tập thể nghèo, đông đúc và phức tạp nhưng luôn hăng hái trong việc vá lấp cái lỗ thủng nơi bức tường ngăn khu tập thể với công viên mà bọn thanh niên vẫn lấy làm lối đi câu cá trộm hay rình mò các đôi tình nhân... Những nhân vật trong tiểu thuyết "Ngõ Lỗ thủng" này đem lại cho người xem tiếng cười pha chút xót xa. "Ngõ Lỗ thủng" đâu chỉ làm nơi qua lại công viên kiếm sống cho cư dân của cái xóm liều tụ bạ quanh đó mà "lỗ thủng" còn nằm ngay trong nhân cách từng con người sống tại đó. Có cả ông tiến sĩ thất thế đi làm nhà báo cũng mang trong mình "lỗ thủng" của một tri thức dối trá và bất lực trước thời cuộc.

Bộ phim gợi không khí của cuối những năm 1980 và đầu những năm 1990, khi đất nước trong cơn chuyển mình, đôi lúc đến mức quyết liệt, để bước vào một thời kỳ đổi mới với ngổn ngang những bi hài. Những biến động và khó khăn của đất nước đã ảnh hưởng sâu sắc đến nhận thức xã hội, mối quan hệ giữa người với người. Mâu thuẫn giữa tốt - xấu, thiện - ác, chân chất - thực dụng, tầng lớp trí thức - người lao động, ngay thẳng, thật thà - tính toán, ích kỷ... và những nghịch cảnh trớ trêu trong xã hội càng được dịp phơi bày. Đó là bà cụ Điếc, tấm thân quăng quật trong đời, đi đâu cũng khư khư giấu cái túi vải đựng đôi khuyên tai, cuối đời mới biết là vàng giả; bà Mão quanh năm hương khói thờ Phật nhưng suốt đời sống dựa người khác, bị đuổi ra khỏi chính ngôi nhà của mình; Ron suốt đời cúc cung tận tụy cho sự nghiệp, nhất nhất tuân thủ và tuyệt đối tin tưởng các "bậc trên" rốt cuộc ra về tay trắng, hóa thành một anh ngớ ngẩn… Họ không bị "thủng" về nhân cách hay đạo đức thì lại mang trong mình lỗ thủng của niềm tin. Đạo diễn Quốc Trọng gọi đó là "một ký ức đau buồn". Cùng chung tâm niệm với nhà văn, anh muốn "tiễn biệt những ngày buồn" qua những thước phim này, dù biết rằng "những lỗ thủng sâu để lại trong mỗi con người thì dẫu có tiễn biệt cũng không dễ hàn gắn lại nguyên vẹn được".

Hơn 20 nhân vật đều có số phận, tính cách và dáng vẻ riêng không chỉ được nhà văn dày công xây đắp mà một lần nữa được tái hiện sống động qua phim. Đạo diễn Quốc Trọng là người có duyên làm phim về thời bao cấp với "Mùa lá rụng", "Đường đời"... Mạnh về khai thác thế giới nội tâm nhân vật và có nhiều kinh nghiệm giúp diễn viên thăng hoa trong diễn xuất, nhân vật trong các bộ phim của đạo diễn "Xuân tóc đỏ" này thường khá dày dặn và có "vóc dáng" riêng.

Trần Linh